Kanada genel seçimleri yaklaşırken Suriyeli mülteciler konusunda elinden
geleni yapmamakla eleştirilen hükümetten yeni bir adım.
Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanı (CIC) Chris Alexander, Kanada’ya
gelmek isteyen Suriyeli ve Iraklı mültecilerin iltica başvuru işlemlerini daha
hızlı olarak ele alınacağı müjdesini verdi.
Muhafazakar hükümet, Suriyeli mültecilerin siyasi sığınma başvurularını
hızlandırma amacıyla bu sene bitimine kadar binlerce vize daha vereceğini
açıkladı.
Mezhep savaşı ve iç karışıklıktan kaçan Suriyeliler artık Birleşmiş
Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından mülteci olarak
tanındıklarını ispat etmek zorunda kalmayacak ve Kanadalı yetkililer tarafından
başvurularının sonuçlanması için mülteci olarak varsayılacaklar.
Hükümet mültecilerin ön kontrollerinin yapılması için yurtdışında daha
fazla diplomat görevlendirecek ve Kanada’daki sponsorluk başvurularını
inceleyecek memur sayısını da arttıracak. Suriye ve Iraklı mültecilerin
dosyaları için özel bir koordinatör atanacak.
19 Ekim genel seçimler için partisinin seçim kampanyalarında boy gösteren
CIC Bakanı Alexander, geçen Cumartesi günü East Toronto’da bir basın konferansında
önceliklerinin güvenlik olacağını söyleyerek hükümetlerinin daha önceki mülteci
yerleşimi vaatlerini en kısa zamanda yerine getirebilmeleri için mülteci işlem
sürecini kısaltacaklarını beyan etti.
Botla Yunanistan’a geçmek isteyen bir ailenin bindikleri botun batması
sonucu Türk sahiline cansız bedeni vuran 3 yaşındaki Aylan ve abisinin
trajedisi tüm dünyayı derinden etkilediği geçtiğimiz aylarda tüm çevrelerden
göçmenlik bakanına Kanada’ya alınacak Suriyeli mülteci sayısının arttırılması
çağrıları yapılmıştı.
Hatta bende Kanada’nın tahhütt ettiği 20 bin mülteci yerine yüz bin mülteciye ev sahibi olması için bakana çağrı yapmış ve “Aylan İnsiyatifi” adı verilecek bir proje ile acil durumda olan yüz bin Suriyelinin Kanada’ya en hızlı şekilde yerleştirilmesi ricasında bulunmuştum. Göçmenlik bakanına Kanada’nın bunu yapacak hem gücü, hem bilgi ve tecrübesi hem de en önemlisi yardım etme kültürü olduğunu hatırlatmıştım.
Hükümetin aldığı bu karar önümüzdeki iki yıl için ek 25 milyon dolarlık
ek kaynak gerektirecek ve önceden taahhüt edilen üç yıllık zaman diliminden 15
ay kadar önce toplamda 10 bin Suriyeli mülteci ülkeye yerleştirilecek.
Başbakan Stephen Harper tekrar seçilmesi durumunda ek 10 bin kadar daha
Suriyeli mültecinin ülkeye getirileceği sözünde bulundu.
Suriye’de başlayan ve tüm Avrupa’yı etkisi altına alan mülteci krizi
Kanada seçim kampanyalarında bolca kullanıldı. Türk sularına cansız bedeni
vuran Suriyeli küçük çocuğun yakınlarının Kanada’da mülteci olduklarının
anlaşılması ve hatta çocuğun ailesinin yolculuk parasının Kanada’da yaşayan
haladan gönderilmesinin ortaya çıkması sonrası Suriyeli mülteci krizi Kanada
kamuoyunda çokça konuşuldu. Harper’in muhafazakar hükümeti konuyla ilgili
yapılan sert eleştirilere cevap vermek zorunda kaldı.
Kanada’da genel seçimlere hazırlanan siyasi partiler Suriye krizi
konusunda çeşitli görüşlere sahipler.
Federal hükümetin de sahibi olan Muhafazakarlar (Conservatives) şu ana
kadar yaptıklarının yeterli olduğunu düşünüyor ve gelen çağrılar neticesinde
tekrar seçilmeleri durumunda 10.000 Suriyeli ve Iraklı ek mültecinin ülkeye
yerleştirileceği vaadinde bulundu. Bunun dışında acil ihtiyaç fonu da
oluşturuldu ve Kanadalıların yaptıkları bağış kadar hükümetin de yapacağı
bağışlarla Suriye için kullanılacak olan fonda biriken paranın 100 milyon
dolara ulaşmasını hedefliyorlar.
Yeni Demokratik Partisi (NDP) ise tartışmaları ateşleyen ve geçen sene
yürülüğe giren vatandaşlık yasasının (Citizenship Act) revize edilen ve
anayasaya aykırı olduğunu düşündükleri kısımları iptal ettirip tekrar
yazacaklarını açıkladılar. Yasanın özellikle vatandaşlığın iptali ve ikamet
niyeti (intent-to-reside) maddeleri anayasa mahkemesine götürülmüştü. NDP aynı
zamanda aile sponsorluğu başvuruları onaylanma süresini kısaltmayı ve Kanada’ya
alınacak Suriyeli mülteci sayısını arttırmayı vaad etti. NDP’nin lideri Thomas
Mulcair sene sonuna kadar 10.000 mültecinin getirileceğini ve 2019 yılına kadar
da 9.000 kişinin ülkeye alınacağını beyan etti. Parti aynı zamanda daha önce
hükümet tarafından iptal edilen mültecilerin sağlık bakımlarının tekrar devlet
tarafından karşılanacağı sözünü verdi.
Liberaller ise aile birleşimi başvurularındaki bekleme süresinin
kısaltılmasının öncelikleri olduğunu daha önceden açıklamıştı. Bekleme
süresinin kısaltılabilmesi için bakanlığa daha fazla para ve kaynak ayrılmasını
hedeflediklerini söylediler. Liberallerde vatandaşlık yasasının yeniden
yazılmasından yana. Liberal partinin lideri Justin Trudeau çoğunluğu devlet
sponsorluğunda 25.000 Suriyelinin ülkeye getirilmesi sözünü verdi.
Kıyıyıa cansız bedeni vuran ve uluslararası camiayı ayağa kaldıran fotoğrafın
sahibi 3 yaşındaki Alan Kurdi’nin halası Vancouver bölgesinde yaşıyorken çocuğun
amcasının Kanada’ya mülteci sponsorluğu başvurusu sonuç vermemişti.
Kapasitelerini dikkatlice gözden geçirdiklerini belirten Bakan Alexander,
Kanada ve Kanadalıların güvenliği öncelikli olarak tüm adımları ve süreçleri
göz önüne alarak bir hızlandırılmış plan oluşturduklarını ve bu plan
çerçevesinde 10.000 Suriyeliyi 2016 Eylül ayından önce Kanada’ya
getirebileceklerini ifade etti.
Kanada muhalefet partileri Suriye mülteci krizi konusunda hükümeti
eleştiri yağmuruna tutuyorlar. Hükümeti insani krize karşı bir şey yapmamakla
eleştiren hem Liberaller hem de NDP mülteci davalarının ağırdan alındığı
eleştirisinde bulunuyorlar.
Kanada, yeni kaynaklar ve oluşturduğu hedef politikası sayesinde ülkeye
yerleştirmeyi söz verdiği Suriye ve Iraklı mültecilerin işlemlerini
hızlandırarak onları söz verdiği günden önce Kanada’ya getirtecek.
Bakanlık 19 Eylül 2015’te kendi internet sitesinde yaptığı bir duyuru ile
bazı detayları kamuoyu ile paylaştı. Getirilecek olan mültecilerin güvenlk, suç
ve medikal kontrollerinin yapılması ve Kanada’ya herhangi bir risk oluşturup
oluşturmadıkları öncelikli olarak değerlendirilecek. Bu öncelikler çerçevesinde
2016 Eylül ayından önce 10.000 Suriyeli Kanada’ya yerleştirilecek. Böylelikle
Kanada, revize ettiği bu süre ile mültecileri 15 ay daha önce ülkeye getirmiş
olacak. Bunun yanı sıra 23.000 Iraklıda 2016 yılı sonuna kadar göçmen olarak
Kanada’ya getirilecek.
Vize görevlileri Suriyelilerle yapacakları mülakatlarda mültecilerin
güvenlik, suç unsuru ve sağlık durumlarını öncelikle değerlendirecek.
Görüşmeler esnasında güvenlik ve sağlık gibi kriterleri ihlal edecek herhangi
bir kanıt olmayan mültecileri “siyasi sığınmacı” kapsamında değerlendirecek ve
Kanada’ya gidiş sürecini hızlandıracak. Suriyeli başvurularda mülteci olarak
değerlendirilmesi nihai kararlarının Aralık 2015’e kadar verileceği
hesaplanıyor.
Hızlandırma sürecinin başarıyla uygulanabilmesi için bölgedeki Kanada
elçiliklerine tecrübeli ek vize görevlileri atandı bile. Görevlilerin önümüzdek
haftalarda görevlerine başlamaları bekleniyor. Kanada’da da mültecilerin
yaptıkları sponsorluk başvurularının hızlandırılması çalışmaları başlatıldı.
Ayrıca Kanadalıların da bölgeden mültecilere sponsor olabilmeleri için
mülteci sponsorluğu programında bazı esneklikler planlandı. Güvenlik ve sağlık
durumları elverişli olan mültecilerin Kanada’ya getirilmeleri hızlandırılacak
ve bakanlıkça istenen belge sayıları düşürülecek.
Kanada, acil durumda olan mültecileri belirleyen Birleşmiş Milletler
Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve diğer önemli aktörlerle ilişkiyi
derinleştirme kararı da aldı.
Suriyeli mülteciler için Kanadalı üst düzey bir yetkili mültecilerden
sorumlu özel koordinatör görevine getirildi. Bu yetkili Suriyeli mülteciler
konusunda özel sponsorlar dışında paydaş tüm kurum ve kuruluşlarla ve hatta
bölge devlet görevlileriyle işbirliği geliştirecek. Bu koordinatör aynı zamanda
Suriyeli mültecilere sponsor olmak isteyen Kanadalılara da destek olacak.
Mültecilerin Kanada’ya yerleştirilmelerinin mülteci sorununu
çözmeyeceğini bilen hükümet aynı zamanda bir Suriye Acil İhtiyaç Fonu
oluşturdu. Hükümet bu fona vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşlarınca yapılan
para miktarı kadar bağışta bulunarak fonun 31 Aralık 2015’e kadar 100 milyon
dolara ulaşmasını hedefliyor.
Kanadalılar Irak ve Suriye’den kaçan mültecileri şu üç şekilde sponsor
edebiliyorlar.
Sponsorluk Anlaşması Sahipleri (SAH –Sponsorhip Agreement Holders) adı
verilen kuruluşlar Kanada devleti ile mülteci sponsorluğu anlaşması imzalamış
olan gruplardan oluşuyor. Bu STK’lar genelde büyük çaplı ve kurumsallaşmış
örgütlerden oluşuyor ve bu konuda tecbrübe sahibi olarak Kanada’ya yeni gelen
göçmenlere yerleşim hizmetleri sunuyorlar. Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik
Bakanlığı internet adresinde mülteci sponsorluğunda yetkili SAH’ların tam
listesi bulunuyor.
Mülteci sponsorluğunda ikinci bir opsiyon olarak 5’li Grup (Group of
Five) programı da kullanılabilir. Bu sistem beş Kanada vatandaşı ya da daimi
oturum sahibi (PR) göçmenin bir araya gelerek mültecileri Kanada’ya sponsor
edebildikleri bir yöntemdir. Bu beş kişi Kanada’ya sponsor olarak getirecekleri
mültecilere hem maddi hem manevi destek olmakla yükümlü olmaktadır.
Son olarak toplum sponsorları (CSs) olarak tanımlanabilecek bir organizasyon,
dernek ya da kurum mültecileri Kanada’ya sponsor edebiliyor. Devletle anlaşma
imzalamış SAH’lardan birisinin aracılığıyla mülteci getirmek daha hızlı
olduğundan CS sponsorluğu gibi yeni sponsorların mülteci sponsorluğu işlemleri
biraz daha fazla sürebilir.
Mültecilere sponsor olanlar, mültecilerin ülkeye yerleştirilmesi
sürecinde destek vermeyi taahhüt etmelidirler. Normal olarak taahhüt süresi
mültecinin Kanada’ya giriş yapmasından ya da mültecinin kendi ayakları üzerinde
durana kadar bir yıl süre için öngörülmüştür. Sponsorlar mülteci sponsorluğunun
maddi yükümlülüğün altından kalkabileceklerini ispat etmek zorundadırlar.
Özel sponsorlar sponsor ettikleri mültecilere gıda, kira, günlük
masraflar, giyim kuşam, mobilya ve diğer ev eşyaları edinmelerinde destek
olmalıdır. Onlara aile doktoru ve diş doktoru bulmalarında yardım etmeli ve
ayrıca eyalet sağlık kartına başvuru yapmalarında destek verilmelidir.
Sponsorlar ayrıca mültecilerin çocuklarını okula yazdırmada onlara yardımcı
olmalılar ve Kanada’da bankacılık ve ulaşım gibi konularda destek olmalıdırlar.
Kısacası sponsorlar mültecilere Kanada’da hayat konusunda onlara yol
göstermelidirler.
2012’den bu yana 5’li Grup (G5) ve toplum sponsorları (community
sponsors), sponsor olmak istedikleri kişilerin UNHCR ya da herhangi bir yabancı
devlet tarafından mülteci olarak tanındığına dair bir belgesini sunmak
zorundaydılar. Yani mülteci olarak belirlenmiş kişiler Kanada’ya sponsor
edilebiliyordu. Suriyelilerin mülteci sponsorluğunun hızlandırılması
çalışmaları kapsamında bu zorunluluk şimdilik ortadan kaldırılmış durumda.
Kanada’nın almayı hedeflediği mülteci sayısı her ne kadar benim umduğum
sayıdan çok uzal olsada Kanada’nın mültecilere birşeyler yapması gerçekten çok
sevindirici. Mültecileri sadece ülkeye kabul etmek değil onlara bir hayat
sunması oldukça anlamlı. Darısı diğer demokratik ve gelişmiş ülkelerin başına.
Murat Kandemir, 30 Eylül 2015