Kanada Suriyeli Mültecilerin İşlemlerini Hızlandırıyor

Kanada genel seçimleri yaklaşırken Suriyeli mülteciler konusunda elinden geleni yapmamakla eleştirilen hükümetten yeni bir adım.

Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanı (CIC) Chris Alexander, Kanada’ya gelmek isteyen Suriyeli ve Iraklı mültecilerin iltica başvuru işlemlerini daha hızlı olarak ele alınacağı müjdesini verdi.

Muhafazakar hükümet, Suriyeli mültecilerin siyasi sığınma başvurularını hızlandırma amacıyla bu sene bitimine kadar binlerce vize daha vereceğini açıkladı.

Mezhep savaşı ve iç karışıklıktan kaçan Suriyeliler artık Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından mülteci olarak tanındıklarını ispat etmek zorunda kalmayacak ve Kanadalı yetkililer tarafından başvurularının sonuçlanması için mülteci olarak varsayılacaklar.

Hükümet mültecilerin ön kontrollerinin yapılması için yurtdışında daha fazla diplomat görevlendirecek ve Kanada’daki sponsorluk başvurularını inceleyecek memur sayısını da arttıracak. Suriye ve Iraklı mültecilerin dosyaları için özel bir koordinatör atanacak.

19 Ekim genel seçimler için partisinin seçim kampanyalarında boy gösteren CIC Bakanı Alexander, geçen Cumartesi günü East Toronto’da bir basın konferansında önceliklerinin güvenlik olacağını söyleyerek hükümetlerinin daha önceki mülteci yerleşimi vaatlerini en kısa zamanda yerine getirebilmeleri için mülteci işlem sürecini kısaltacaklarını beyan etti.

Botla Yunanistan’a geçmek isteyen bir ailenin bindikleri botun batması sonucu Türk sahiline cansız bedeni vuran 3 yaşındaki Aylan ve abisinin trajedisi tüm dünyayı derinden etkilediği geçtiğimiz aylarda tüm çevrelerden göçmenlik bakanına Kanada’ya alınacak Suriyeli mülteci sayısının arttırılması çağrıları yapılmıştı.

Hatta bende Kanada’nın tahhütt ettiği 20 bin mülteci yerine yüz bin mülteciye ev sahibi olması için bakana çağrı yapmış ve “Aylan İnsiyatifi” adı verilecek bir proje ile acil durumda olan yüz bin Suriyelinin Kanada’ya en hızlı şekilde yerleştirilmesi ricasında bulunmuştum. Göçmenlik bakanına Kanada’nın bunu yapacak hem gücü, hem bilgi ve tecrübesi hem de en önemlisi yardım etme kültürü olduğunu hatırlatmıştım.

Hükümetin aldığı bu karar önümüzdeki iki yıl için ek 25 milyon dolarlık ek kaynak gerektirecek ve önceden taahhüt edilen üç yıllık zaman diliminden 15 ay kadar önce toplamda 10 bin Suriyeli mülteci ülkeye yerleştirilecek.

Başbakan Stephen Harper tekrar seçilmesi durumunda ek 10 bin kadar daha Suriyeli mültecinin ülkeye getirileceği sözünde bulundu. 

Suriye’de başlayan ve tüm Avrupa’yı etkisi altına alan mülteci krizi Kanada seçim kampanyalarında bolca kullanıldı. Türk sularına cansız bedeni vuran Suriyeli küçük çocuğun yakınlarının Kanada’da mülteci olduklarının anlaşılması ve hatta çocuğun ailesinin yolculuk parasının Kanada’da yaşayan haladan gönderilmesinin ortaya çıkması sonrası Suriyeli mülteci krizi Kanada kamuoyunda çokça konuşuldu. Harper’in muhafazakar hükümeti konuyla ilgili yapılan sert eleştirilere cevap vermek zorunda kaldı.

Kanada’da genel seçimlere hazırlanan siyasi partiler Suriye krizi konusunda çeşitli görüşlere sahipler.

Federal hükümetin de sahibi olan Muhafazakarlar (Conservatives) şu ana kadar yaptıklarının yeterli olduğunu düşünüyor ve gelen çağrılar neticesinde tekrar seçilmeleri durumunda 10.000 Suriyeli ve Iraklı ek mültecinin ülkeye yerleştirileceği vaadinde bulundu. Bunun dışında acil ihtiyaç fonu da oluşturuldu ve Kanadalıların yaptıkları bağış kadar hükümetin de yapacağı bağışlarla Suriye için kullanılacak olan fonda biriken paranın 100 milyon dolara ulaşmasını hedefliyorlar.

Yeni Demokratik Partisi (NDP) ise tartışmaları ateşleyen ve geçen sene yürülüğe giren vatandaşlık yasasının (Citizenship Act) revize edilen ve anayasaya aykırı olduğunu düşündükleri kısımları iptal ettirip tekrar yazacaklarını açıkladılar. Yasanın özellikle vatandaşlığın iptali ve ikamet niyeti (intent-to-reside) maddeleri anayasa mahkemesine götürülmüştü. NDP aynı zamanda aile sponsorluğu başvuruları onaylanma süresini kısaltmayı ve Kanada’ya alınacak Suriyeli mülteci sayısını arttırmayı vaad etti. NDP’nin lideri Thomas Mulcair sene sonuna kadar 10.000 mültecinin getirileceğini ve 2019 yılına kadar da 9.000 kişinin ülkeye alınacağını beyan etti. Parti aynı zamanda daha önce hükümet tarafından iptal edilen mültecilerin sağlık bakımlarının tekrar devlet tarafından karşılanacağı sözünü verdi.

Liberaller ise aile birleşimi başvurularındaki bekleme süresinin kısaltılmasının öncelikleri olduğunu daha önceden açıklamıştı. Bekleme süresinin kısaltılabilmesi için bakanlığa daha fazla para ve kaynak ayrılmasını hedeflediklerini söylediler. Liberallerde vatandaşlık yasasının yeniden yazılmasından yana. Liberal partinin lideri Justin Trudeau çoğunluğu devlet sponsorluğunda 25.000 Suriyelinin ülkeye getirilmesi sözünü verdi.              

Kıyıyıa cansız bedeni vuran ve uluslararası camiayı ayağa kaldıran fotoğrafın sahibi 3 yaşındaki Alan Kurdi’nin halası Vancouver bölgesinde yaşıyorken çocuğun amcasının Kanada’ya mülteci sponsorluğu başvurusu sonuç vermemişti.

Kapasitelerini dikkatlice gözden geçirdiklerini belirten Bakan Alexander, Kanada ve Kanadalıların güvenliği öncelikli olarak tüm adımları ve süreçleri göz önüne alarak bir hızlandırılmış plan oluşturduklarını ve bu plan çerçevesinde 10.000 Suriyeliyi 2016 Eylül ayından önce Kanada’ya getirebileceklerini ifade etti.

Kanada muhalefet partileri Suriye mülteci krizi konusunda hükümeti eleştiri yağmuruna tutuyorlar. Hükümeti insani krize karşı bir şey yapmamakla eleştiren hem Liberaller hem de NDP mülteci davalarının ağırdan alındığı eleştirisinde bulunuyorlar.

Kanada, yeni kaynaklar ve oluşturduğu hedef politikası sayesinde ülkeye yerleştirmeyi söz verdiği Suriye ve Iraklı mültecilerin işlemlerini hızlandırarak onları söz verdiği günden önce Kanada’ya getirtecek.

Bakanlık 19 Eylül 2015’te kendi internet sitesinde yaptığı bir duyuru ile bazı detayları kamuoyu ile paylaştı. Getirilecek olan mültecilerin güvenlk, suç ve medikal kontrollerinin yapılması ve Kanada’ya herhangi bir risk oluşturup oluşturmadıkları öncelikli olarak değerlendirilecek. Bu öncelikler çerçevesinde 2016 Eylül ayından önce 10.000 Suriyeli Kanada’ya yerleştirilecek. Böylelikle Kanada, revize ettiği bu süre ile mültecileri 15 ay daha önce ülkeye getirmiş olacak. Bunun yanı sıra 23.000 Iraklıda 2016 yılı sonuna kadar göçmen olarak Kanada’ya getirilecek.

Vize görevlileri Suriyelilerle yapacakları mülakatlarda mültecilerin güvenlik, suç unsuru ve sağlık durumlarını öncelikle değerlendirecek. Görüşmeler esnasında güvenlik ve sağlık gibi kriterleri ihlal edecek herhangi bir kanıt olmayan mültecileri “siyasi sığınmacı” kapsamında değerlendirecek ve Kanada’ya gidiş sürecini hızlandıracak. Suriyeli başvurularda mülteci olarak değerlendirilmesi nihai kararlarının Aralık 2015’e kadar verileceği hesaplanıyor.

Hızlandırma sürecinin başarıyla uygulanabilmesi için bölgedeki Kanada elçiliklerine tecrübeli ek vize görevlileri atandı bile. Görevlilerin önümüzdek haftalarda görevlerine başlamaları bekleniyor. Kanada’da da mültecilerin yaptıkları sponsorluk başvurularının hızlandırılması çalışmaları başlatıldı.

Ayrıca Kanadalıların da bölgeden mültecilere sponsor olabilmeleri için mülteci sponsorluğu programında bazı esneklikler planlandı. Güvenlik ve sağlık durumları elverişli olan mültecilerin Kanada’ya getirilmeleri hızlandırılacak ve bakanlıkça istenen belge sayıları düşürülecek.

Kanada, acil durumda olan mültecileri belirleyen Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve diğer önemli aktörlerle ilişkiyi derinleştirme kararı da aldı.

Suriyeli mülteciler için Kanadalı üst düzey bir yetkili mültecilerden sorumlu özel koordinatör görevine getirildi. Bu yetkili Suriyeli mülteciler konusunda özel sponsorlar dışında paydaş tüm kurum ve kuruluşlarla ve hatta bölge devlet görevlileriyle işbirliği geliştirecek. Bu koordinatör aynı zamanda Suriyeli mültecilere sponsor olmak isteyen Kanadalılara da destek olacak.

Mültecilerin Kanada’ya yerleştirilmelerinin mülteci sorununu çözmeyeceğini bilen hükümet aynı zamanda bir Suriye Acil İhtiyaç Fonu oluşturdu. Hükümet bu fona vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşlarınca yapılan para miktarı kadar bağışta bulunarak fonun 31 Aralık 2015’e kadar 100 milyon dolara ulaşmasını hedefliyor.

Kanadalılar Irak ve Suriye’den kaçan mültecileri şu üç şekilde sponsor edebiliyorlar.

Sponsorluk Anlaşması Sahipleri (SAH –Sponsorhip Agreement Holders) adı verilen kuruluşlar Kanada devleti ile mülteci sponsorluğu anlaşması imzalamış olan gruplardan oluşuyor. Bu STK’lar genelde büyük çaplı ve kurumsallaşmış örgütlerden oluşuyor ve bu konuda tecbrübe sahibi olarak Kanada’ya yeni gelen göçmenlere yerleşim hizmetleri sunuyorlar. Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanlığı internet adresinde mülteci sponsorluğunda yetkili SAH’ların tam listesi bulunuyor.

Mülteci sponsorluğunda ikinci bir opsiyon olarak 5’li Grup (Group of Five) programı da kullanılabilir. Bu sistem beş Kanada vatandaşı ya da daimi oturum sahibi (PR) göçmenin bir araya gelerek mültecileri Kanada’ya sponsor edebildikleri bir yöntemdir. Bu beş kişi Kanada’ya sponsor olarak getirecekleri mültecilere hem maddi hem manevi destek olmakla yükümlü olmaktadır.

Son olarak toplum sponsorları (CSs) olarak tanımlanabilecek bir organizasyon, dernek ya da kurum mültecileri Kanada’ya sponsor edebiliyor. Devletle anlaşma imzalamış SAH’lardan birisinin aracılığıyla mülteci getirmek daha hızlı olduğundan CS sponsorluğu gibi yeni sponsorların mülteci sponsorluğu işlemleri biraz daha fazla sürebilir.

Mültecilere sponsor olanlar, mültecilerin ülkeye yerleştirilmesi sürecinde destek vermeyi taahhüt etmelidirler. Normal olarak taahhüt süresi mültecinin Kanada’ya giriş yapmasından ya da mültecinin kendi ayakları üzerinde durana kadar bir yıl süre için öngörülmüştür. Sponsorlar mülteci sponsorluğunun maddi yükümlülüğün altından kalkabileceklerini ispat etmek zorundadırlar.

Özel sponsorlar sponsor ettikleri mültecilere gıda, kira, günlük masraflar, giyim kuşam, mobilya ve diğer ev eşyaları edinmelerinde destek olmalıdır. Onlara aile doktoru ve diş doktoru bulmalarında yardım etmeli ve ayrıca eyalet sağlık kartına başvuru yapmalarında destek verilmelidir. Sponsorlar ayrıca mültecilerin çocuklarını okula yazdırmada onlara yardımcı olmalılar ve Kanada’da bankacılık ve ulaşım gibi konularda destek olmalıdırlar. Kısacası sponsorlar mültecilere Kanada’da hayat konusunda onlara yol göstermelidirler.

2012’den bu yana 5’li Grup (G5) ve toplum sponsorları (community sponsors), sponsor olmak istedikleri kişilerin UNHCR ya da herhangi bir yabancı devlet tarafından mülteci olarak tanındığına dair bir belgesini sunmak zorundaydılar. Yani mülteci olarak belirlenmiş kişiler Kanada’ya sponsor edilebiliyordu. Suriyelilerin mülteci sponsorluğunun hızlandırılması çalışmaları kapsamında bu zorunluluk şimdilik ortadan kaldırılmış durumda.

Kanada’nın almayı hedeflediği mülteci sayısı her ne kadar benim umduğum sayıdan çok uzal olsada Kanada’nın mültecilere birşeyler yapması gerçekten çok sevindirici. Mültecileri sadece ülkeye kabul etmek değil onlara bir hayat sunması oldukça anlamlı. Darısı diğer demokratik ve gelişmiş ülkelerin başına.

Murat Kandemir, 30 Eylül 2015