Yeni Kanunun Aksine Kanada Vatandaşlığı Kaybedilmeyecek Kadar Değerli

Kanada vatandaşlık sistemini değiştirdi. Yankıları hala sürüyor. Ottawa’da doğan ve sorunlu bir gençlik geçiren Deepan Budlakoti yeni vatandaşlık kanunu hükümleri uyarınca sınır dışı edilmeyi bekliyor.

Bazıları için 24 yaşına gelmek uzun saatler çalışmak, hafta sonları arkadaşlarla takılmak ve seyahatlere çıkmak olarak anılsa da Ottawa’da doğan Deepan Budlakoti için 24 olmak mahkemelerde sürünmek ve Kanadalı olduğunu kanıtlamak mücadelesi anlamına geliyor.

Budlakoti vatansız olarak ilan edilme kararını bekliyor.

Stres altında geceleri uyuyamayan ve borca batarak her şeyini kaybeden Budlakoti normal bir hayatının olmadığını ifade ediyor.

Budlakoti’ye verilen vatandaşlık belgeleri ya yanlışlıkla verildi ya da doğduğu ülkeden sabıkası olduğu için kovuldu. Aslında Budlakoti davası Kanada’nın yeni vatandaşlık yasası C-24 kanununun çifte vatandaşlara neler yapabileceğinin bir kanıtı.

İlginç bir davaya konu olan Budlakoti, 1989 yılında Ottawa’da Hindistan Başkonsolosluğu’nda çalışmak üzere Kanada’ya gelen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Budlakoti doğduğunda ailesi elçilik görevlisi değillerdi.

Kanada’da doğduğu için vatandaş sayılan Budlakoti’ye Kanada vatandaş sertifikası ve pasaportu verildi.

Her şey 2009 yılında bir eve izinsiz girme ve diğer bazı suçlardan hüküm giymesiyle değişmeye başladı. Cezaevinde bulunduğu sırada Kanada Sınır Güvenliği Teşkilatı (CBSA) Budlakoti’ye kendisine yanlışlıkla vatandaşlık verildiğini bildirerek vatandaşlık ile ilgili belgeler kendisinden alındı.

Önce daimi ikamet sahibi olarak sınıflandırıldı daha sonra da cezaevinde yattığı ve suçtan dolayı hüküm giydiğinden ötürü Budlakoti vatansız ilan edilerek sınır dışı edilme işlemleri başlatıldı.

Sınır dışı işlemleri halk sağlığı bakanı tarafından durduruldu ve şu an kendisi vatansız konumunda. Hindistan, vatandaşı olmadığı gerekçesiyle 2013 yılında Budlakoti’ye seyahat dokümanı düzenlemeyeceğini bildirdi. Hindistanlı anne-babadan doğan çocuklar vatandaş olabiliyorlar fakat Budlakoti’nin anne-babası doğumundan sonraki ilk beş yıl içinde kayıt ettirmedikleri için oğullarının Hindistan vatandaşı olma şansını kaybettiler. Budlakoti’nin anne-babası Kanada’da doğan oğullarının Kanada vatandaşı olacağına inanarak Hindistan vatandaşlığı için herhangi bir işlem yapmamışlardı.

Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanlığı (CIC) 1977 Kanadalı Yasası’nın “yabancı diplomatların Kanada’da doğan çocukları, ebeveynlerinden birisinin Kanada vatandaşı veya daimi ikamet statüsü sahibi olmalarının haricinde Kanada vatandaşlığı hakkından yararlanamaz” hükmü uyarınca Budlakoti’nin vatandaş olmadığını savunuyor.

Anne ve babasının doğumundan dört ay önce Hindistan konsolosluğunda işi bıraktığını kanıtlayan belgeleri mahkemeye sunan Budlakoti davanın daha da karmaşıklaşmasına ve kamuoyu tarafından bilinmesine yol açıyor.

CIC basın sekreteri Alexis Pavlich konu ile ilgili olarak yaptığı yorumunda Budlakoti’nin hiçbir zaman Kanada vatandaşı olmadığını ve Kanada’dan sınır dışı edilmek istemiyorsa suç işlemekten uzak bir hayat seçmesi gerektiğini belirtti. Budlakoti’nin işlediği ciddi suçlardan ötürü Kanada’dan mutlaka gönderileceğini ve Kanada’da silah ve uyuşturucu bulundurmak suçlarından hapiste yattığını da kaydetti.

İnsan hakları örgütleri Kanada’da doğan bir suçluya ceza verilmesi için vatandaşlık kanununun kullanılmasının yanlış olduğu görüşünde. British Columbia Sivil Özgürlükler Derneği (BCCLA) iletişim müdürü Charlotte Kingston doğumunda ailesinin Hindistan konsolosluğunda çalışmadığı kanıtlanan birisinin Kanada vatandaşlığı açısından daha fazla kanıta ihtiyacının olmaması gerektiğini kaydetti.

Vatandaşlığının sorun olarak görünmesinin asıl sebebinin kanuna aykırı davranışlar göstermesi ve suçlara bulaşması olarak gören Kingston herhangi bir suçtan mahkûmiyet giymenin vatandaşlığın iptali için yeterli temel sayılmayacağı inancında.

Yeteri kadar acı çeken Budlakoti iki kere cezalandırıldığına inanıyor. Bir suç işlediğini kabul eden Budlakoti topluma karşı borcunu ödediğini ve Kanada’da doğduğunu ve tüm hayatını bu ülkede geçirdiğini ifade etti. Sorunlu bir çocukluk geçiren Budlakoti bir ara Çocuk Esirgeme Kurumu (CAS) tarafından alıkonulduğunun bilgisini de verdi.

C-24 Vatandaşlık Yasasının Etkileri

19 Temmuz’da yürürlüğe giren Kanada’nın yeni vatandaşlık yasası C-24 artık kimin Kanadalı olup olamayacağına karar veriyor.

Kanada Vatandaşlığını Güçlendirme Yasası (C-24) çok tartışma yarattı. Özellikle başka bir ülke vatandaşı olan Kanada vatandaşlarının bazı sebeplerle Kanada vatandaşlığının göçmenlik bakanı tarafından iptal edilebilme yetkisi tartışmaların merkeziydi.

Kanada’da doğan çifte vatandaşlar bile bir ülkenin silahlı güçlerine ya da Kanada ile çatışmaya giren bir örgütün silahlı grubunda yer alması yüzünden ülkeden kovulabilecek. Şu ana kadar 130 Kanada vatandaşının ülke dışında benzer silahlı eylemlere giriştiği biliniyor.

Ayrıca ulusal savunma yasası uyarınca Kanada hükümetinin vatana ihanet, terörizm, casusluk veya diğer ciddi suçlardan hüküm giyen çifte vatandaşlarının Kanada vatandaşlıklarını iptal etme yetkisi de var.

Budlakoti davası vatandaşlık hukukunun gittiği yön hakkında ipucu veriyor. Hükümet tehlikeli gördüğü göçmen kişilerden vatandaşlık ayrıcalığını geri alırken Kanada’da doğanların sorumluluğundan hukuki temellerde değil de siyasi sebeplerle kaçıyor. BCCLA’nın görüşü de bu yönde.

BCCLA’dan Kinston bir vatandaşın yurttaşlık hakkını kaybetmesinden ya da vatandaşlığının iptal edilmesinden bir bürokratın sorumlu olmaması gerektiği görüşünde. Yine BCCLA vatandaşlık iptal işleminin bir kanun konusu olması ve hukuk sisteminde hakim tarafından görüşülerek karara bağlanması gerektiği görüşünde. Ben de aynen öyle düşünüyorum.

Geçmişinden kurtulmak ve yeni bir başlangıç yapmak isteyen Budlakoti çok zor zamanlar geçirdi. Yaşadığı travma işini kaybetmesiyle daha da arttı.

Kimse İllegal Değil (No One is Illegal) ve Sınırlar Ötesi Dayanışma (Solidarity Across Borders) gibi çeşitli sivil toplum kuruluşlarının desteğini alan Budlakoti hakimin hakkında vereceği kararı bekliyor.

Budlakoti Kanada’yı uluslararası hukuka aykırı hareket ettiği ve kendisini vatansız ilan ettiği gerekçesiyle Birleşmiş Milletlere’de başvurdu. BM henüz Buklakoti’nin davasına başlamadı.   

Hayatı Kanada’da geçmiş ve gençlikte çeşitli suçlara karışmış ve hatta CAS tarafından bir ara bakılan bir gencin disiplin edilmesi de Kanada sorumluluğunda olmalı. Siyasi sebeplerle istemediği vatandaşı sırf çeşitli suçlara bulaştığı nedeniyle anne-babasının geldiği ülkeye göndereceğine onu disipline et. Aynı Kanada vatandaşı olan sorunlu gençlere yaptığın gibi.

Kanada vatandaşlığı bence dünyanın en saygıdeğer kimliklerinden birisi. 170’i aşkın ülkeye vizesi girebiliyorsunuz. Kanada vatandaşlığı doğumla kazanıldığı için (en azından şimdilik öyle) insanlar bu hakkı kaybetmek istemiyorlar.

Çocukları bazı komplikasyonlarla doğan Polonyalı bir aile çocuklarının geleceği için Kanada’yı terk edemiyorlar. Çocuk her şeyden önce geliyor ve vizeleri bir süre sonra bitecek olan Polonyalı anne-baba çocuklarının girmek zorunda olduğu kalp ameliyatını düşünerek Polonya’ya dönmeyi düşünmüyorlar. Çalışma izinleri bitmesinden sonra yenileyemeyeceklerini de göze alarak ülkede kalmayı deneyecek olan talihsiz Polonyalı çift Kanadalı çocuklarının burada daha iyi bakılacağına inanıyorlar.

Çocuğun annesi Polonya’da çocuk kalp ameliyatı bekleme süresinin çok uzun olduğunu ve çocukların beklerken öldüğünü söyleyerek Kanada’da kalma konusunda ne kadar ciddi olduklarını göstermiş oldu.

Kanada vatandaşlığı elde etmekte artık eskisi kadar kolay değil. Kanada vatandaşlığı başvuru sürecinde İkamet kartı sahibi iken geçen sürede başka bir ülke pasaportuyla yapılan ülke giriş-çıkışları, pasaport sayfaları, iş kayıtları, vergi iade bildirimleriniz, göçmenlik belgeleriniz isteniyor. Bu sürede bakanlığın tüm yazılarına da zamanında cevap vermelisiniz. Aksi takdirde başvurunuz terk edilmiş sayılıyor ve dosyanız kapatılıyor.

19 yaşındaki genç bir kızın Kanada vatandaşlığı elde etmek için sürdürdüğü altı yıllık mücadele bunun en iyi örneği.

Yedi yaşında ailesini kaybederek yetim kalan ve ailesinin Kanadalı arkadaşları tarafından evlatlık edinilen Erica Dipuo Barnes, B.C eyaletine getirildikten sonra evlatlık kızlarının göçmenlik başvurusu yapıldı. 13 yaşında iken Güney Afrika’daki anneannesini ziyaret etmek isteyen kızın üvey annesi Kanada göçmenlik bakanlığından kızının geldiği ülkeye kısa bir ziyaret yapmasının sakıncası olup olmadığını sordu. Sakınca olmayacağı hakkında garanti verilen kız Güney Afrika’ya gitti.

Barne’nin daimi ikamet kartı kendisi Kanada dışındayken geldi. Vatandaşlık başvurusu ise ülkede olmadığı için reddedildi. Ağustos 2008’de kritere uymadığı sebebiyle daimi ikamet statüsü de iptal edildi. Beş yıl Güney Afrika’da beklemek zorunda kaldı ve çok zor günler geçirdi.

Evlat edinilen Barnes’in üvey anne-babasının statüsü uyarınca Kanada vatandaşlığına başvurabileceğini öğrenen üvey anne başvuruyu derhal yaptı. Güney Afrika’daki Kanada elçiliğinden Kanada vatandaşlığının kabul edildiği bilgisi de geldi. Genç kız Barnes ziyaretçi vizesiyle Kanada’ya geldi.

Bekleyen aileye daha sonra herhangi bir bilgi gelmedi. CBC televizyonuna çıkmasıyla kamu oyu Barnes’in hikayesini öğrenmiş oldu.

Sonrasında CIC, Barnes’in başvurusunda kendilerinden kaynaklanan bir hata olduğunu kabul ederek altı yıllık vatandaşlık mücadelesini bir özürle sona erdirdi. Barnes artık Kanadalı. Aile bunca senedir kendisi için yaptığı tüm hastane masraflarının CIC tarafından tazmin edilmesini istiyor.

Kanada vatandaşlığı çok değerli. Bunu kazanmak çok zor ve yeni kanunla kaybetmek kolaylaştırılıyor. Kanunun, bakanın iki dudağı arasına yerleştirdiği vatandaşlıktan çıkarma yetkisi sanırım bir bakanlığa verilmemesi gerekecek kadar büyük bir yetki. Kanada vatandaşlığının hukuk mücadelesi çerçevesinde kaybedilmesi sanırım en makul ve adil bir yol. Çeşitli çevreler siyasi alanda mücadele eden hükümete böyle bir hak verilmesiyle vatandaşlık iptal kararlarını hukuki açıdan değil de siyasi açıdan değerlendireceği ihtimali olduğu için aslında. Bence de haklılar.

Murat Kandemir, 7 Ağustos 2014