SickKids’e Giden Türk Doktorları

Daha önce yazmış olduğum muhtelif makalelerimde Kanada’da doktor, diş hekimi ve hemşire olarak çalışabilmenin yasal mevzuatını ve özellikle Kanada dışında tıp bölümü mezunu ve doktorluk veya hemşirelik yapmış kişilerin Kanada’da doktorluk lisansı alıp mesleği icra edebilmelerinin yolları üzerinde durmuştum.

Bu makalemizde ulaştığımız sonuç Kanada’ya göç etmek isteyen çeşitli sağlık profesyonellerinin Kanada’da kendi mesleklerini icra edebilmelerinin zor olduğu burna rağmen bu süreci göz önüne alarak Kanada’ya gelmek isteyen Türk doktorlarının olduğunu hatırlatmıştık.

Bu yazımızda ise Toronto’daki dünyaca ünlü SickKids çocuk hastanesinde yan dal üst uzmanlık (clinical fellowship) yapan ve aynı hastaneye başvuruda bulunan doktorları bulduk ve onlara hem Kanada’daki uzmanlık eğitimleri hem de başvuru süreçleri ile ilgili sorular yönelttik. Çalışma izni alarak Kanada’da SickKids çocuk hastanesine yan dal üst uzmanlık başvurusu yapan bu doktorlarla yaptığımız röportajı Kanada’ya bu yolla gitmek isteyen doktorlara yardımcı olması umuduyla yayınlıyoruz.  

Merhaba biliyoruz siz SickKids’de ihtisas yaptınız. O konuya gelmeden önce sizi kısaca tanıyalım

Adım Selim Doğanay, Kayseri Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi eğitimimi bitirdikten sonra 4 yıllık radyoloji ihtisasımı Malatya İnönü Üniversitesi’nde yaptım. Erzurum’da 2 yıllık mecburi hizmetimden sonra öğretim üyesi olarak Kayseri Erciyes Üniversitesi’nde çalıştım. Daha sonra da ihtisas için Kanada’ya gittim. Çocuk radyolojisi konusunda 1.5 yıllık Kanada ihtisas eğitimimi bitirip yaklaşık altı ay önce Erciyes Üniversitesi’ndeki görevime döndüm.  

Peki SickKids’e nasıl gittiniz? Neden Kanada?

Burada bilim dalı başkanımız bize SickKids’i önerdi. Ben aslında Boston’daki Horward Universitesi Boston Çocuk Hastanesine gitmek istedim. Onun yerine SickKids’e gittim. İyi ki de oraya gitmişim diyorum.

Neden öyle diyorsunuz?

Ben yurtdışında yan dal uzmanlık eğitimine gitmek isteyen tüm doktorlara Kanada’yı tavsiye ederim. ABD’de bir sürü denklik sınavına giriyorsunuz. Oysa Kanada’da fellow olarak çalışmak için herhangi bir sınava girmiyorsunuz. Detaylı bir mülakatla başlayabiliyorsunuz. Bu yönden avantajlı. Olayın birde diğer tarafı var. ABD’ye giden doktorların yüzde 99’u sadece gözlemci olarak gidebiliyor. Oysa Kanada’ya benim yaptığım gibi clinical fellow olarak giderseniz hasta görebiliyorsunuz, değerlendirme yapabiliyorsunuz, nöbet tutuyor ve hatta gerekirse ameliyata girebiliyorsunuz. Bir doktorun isteyeceği tüm imkanları size veriyorlar.   

Eğitimin teoriden ziyade pratik tarafı da varmış. Peki SickKids’te yan dal eğitimi alan başka Türk doktor yok mu?

Güven unsuru çok önemli. Biz SickKids’de bilim dalı başkanını buraya çağırmıştık. Ona hastanemizi gezdirmiştik. Karşılıklı bir iletişim sağladık. Onun referanslarıyla ben gittim. Ve tanıdığım doktor arkadaşlarım Ali Yıkılmaz ve İsmail Dursun’un başvurusunda da o referansları kullandık. SickKids’de benim çalıştığım radyoloji bölümünde 20 fellow ve 25 öğretim üyesi vardı. Benden başka iki doktor daha oraya eğitime gelmişti. Başka Türk doktor bilmiyorum. Radyoloji’de ben üçüncü Türk doktordum. Ama bolca Arap ülkelerinden gelen doktorlar fellow olarak SickKids’te çalışıyorlar.

Türkiye’de görev yapan bir doktorun Kanada’da yan dal eğitimi zor değil mi?

Az önce SickKids’te çok Arap doktor var demiştim. Mesela zengin Arap ülkelerinde doktorluk yapmak isteyenlere Kuzey Amerika’da en az bir yıllık bir clinical fellow eğitimi zorunluluğu var. Mecburi hizmet gibi. Hatta Arap devleti kendi doktorunu eğiten Kuzey Amerika’daki hastanelere maddi yardım da yapıyor. Son on yılda oluşturulan bur politikayla Arap ülkeleri doktorunun iyi yetişmesine çalışıyor. Arap doktoru Kuzey Amerika’daki bir hastanede alanında eğitim alarak bilgisini daha da pekiştiriyor. Bu Arap ülkelerinde doktorluk mesleği için standart bir uygulama.

Peki Türkiye’de durum nasıl?

Bize bu durum pek desteklenmiyor. Önce Kanada’ya gittiğiniz anda Türkiye’deki maaşınızın büyük kısmı kesiliyor. Kanada’da ev fiyatları çok pahalı. Buraya gelen doktor karın tokluğuna çalışıyor. Bir nevi yurt dışına giden öğrenci gibi oluyor. Tubitak’ın yurtdışına giden doktorlar için bir bursu var. Ben Türk Radyoloji Derneğin'nden burs almıştım. Başka gelir şansı yok. En azından maaşın kesilmemesi iyi olurdu. Yani Türkiye’de doktor olan birisinin yurt dışına yan dal eğitimine gitmesi akıl karı değil. Arap ülkelerinin yaptığı gibi bir sistem uygulanabilir. Yurtdışına giden doktorlar özgüvenle geri dönüyor. Tıpta farklı yöntemleri görüp enternasyonal olarak geri geliyorsunuz. Kısacası Türkiye’nin benzer bir sistemle yurt dışında ihtisas eğitimini özendirici hale getirmesi gerekiyor.

SickKids’de clinical fellow’lar için ücretli pozisyon yok mu?

Var ama sınırlı. Mesela ben ücret almadan kendi imkanlarımı kullanarak Kanada’da ihtisas eğitimimi bitirdim. Nöbetlere kaldığımda bana nöbet parası ödediler. Hepsi bu. Bazen eğitiminizden sonra ücretli pozisyon önerebiliyorlar.

Başvuru süreci nasıldı?

Yazışmalar altı ay sürdü. Zamanım kısıtlıydı. Daha önce de dediğim gibi oradaki bölüm başkanı ile kurduğumu iyi ilişkilerin neticesinde benim başvuru sürecim hızlı oldu. Normalde iki yıl sonrası için hazırlıklar yapılıyor. Mesela şu an ki başvurular 2015 için yapılıyor.

Başvuru sürecinde ne kadar para harcadınız?

2000-25000 dolar kadar bir para harcadım. Ayrıca Kanada büyükelçiliğinin anlaştığı pratisyen hekime de ailece sağlık muayene ücreti ödemiştim. O da yaklaşık 600 TL civarındaydı. Kanada’daki 1.5 yıllık sürede de tüm birikimi mi harcadım. Gençken öğrenmem gerekenleri öğrenme adına.

Şu an Türkiye’desiniz. Orada kendini iyice geliştirmiş birisi olarak Erciyes Üniversitesi’ndeki görevinize devam ediyorsunuz. Bence siz Türkiye’ye hizmet etmeye kendinizi adamış bir sağlık profesyonelisiniz. Bundan sonra ki planlarınız neler?

Orada öğrendiğim şeyleri burada hayata geçirmek istiyorum. Faydalı olmak ve arkadan gelen arkadaşları yetiştirmek istiyorum. Hatta mümkünse onları da oralara göndermek istiyorum. Türk fellow’ların yurt dışına gitmesiyle dünya görüşlerinin değişeceğine, bundan fayda göreceklerine ve tam donanımlı bir doktor olacaklarına inancım tam. Bizlerden birisi SickKids’de bölüm başkanı olabilirse SickKids ile Türkiye arasında sağlam bir bağ tesis olacaktır diye düşünüyorum.

Şimdi de SickKids’e clinical fellow başvurusu yapan iki doktor arkadaşımızla sohbet edelim.

Merhaba sizi kısaca tanıyalım.

Ali Yıkılmaz, 13 yıldır doktorum ve radyoloji uzmanıyım. Şuan İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı’nda doçent olarak görev yapmaktayım.

Kanada’ya gitmeye karar verdiniz. Neden Kanada?

Ben de çoğu Türk hekimi gibi eğitimimin bir döneminde Amerika Birleşik Devlet’lerinde bir pozisyon ayarlayarak kısa süreli yurtdışında bulunmuştum. Kanada’da eğitim fikrini ordayken 2007 yılında Harvard Üniversitesi Radyoloji Bölümünde öğretim üyesi ola Afgan asıllı bir doktordan duymuştum. Kendisi Harvard Üniversitesi’ne geçmeden önce Kanada’da yan dal yaptığını ve ABD’de ye geçiş yapmanın Kanada’dan çok daha kolay olduğunu anlatmıştı. Çünkü kabul şartları ABD’den çok daha kolaydı. O dönem Kanada’ya gitmeyi düşünmemiştim ancak aradan yıllar geçtikten düzenlediğimiz bir sempozyuma konuşmacı olarak Kanada’dan gelen meşhur bir hoca tüm Türkleri özellikle kendi hastanesinde eğitim yapmaya davet etti. Bunu üzerine yaklaşık 2.5 yıl önce başvuruda bulundum.

Kanada’da doktorluk konusunda bir araştırma yaptınız mı? Oradaki doktorluk sistemi ve mesleğinin uygulaması hakkında görüşleriniz?

İnternet üzerinde sınırlı bir araştırmam oldu. Çok fazla bir bilgim yok. Sağlık sisteminin farklı olduğunu biliyorum. Türkiye gibi sürekli sağlı sisteminin değiştiği bir ülke ile başka bir ülkenin sağlık sistemini karşılaştırmak zor olsa gerek.

Başvuru için hastaneyle nasıl temasa geçtiniz? Sizden ne tür evraklar istendi? Evrakları doldurup göndermek ve Kanada’dan olumlu cevap almak ne kadar sürdü? Bu süreçte çok zorlandınız mı?

İlk yaptığım şey gitmek istediğim hastanenin ilgili bölümünün web sitesine girerek fellowship (yandal- üst uzmanlık) başvurusu için gerekli şartları okumak oldu. Daha sonra orada verilen e-mail adresine bir mail atarak başvuru yapmak istediğimi belirttim. İstenen evraklar temel olarak özgeçmiş ve yayın listesi, üç adet referans mektubu ve yabancı dil belgesi idi. Her ne kadar yabancı dil belgesi olarak TOEFL isteseler de ben o sınava girmediğimi KPDS ve ÜDS sınavlarına girdiğimi belirterek bu belgeleri gönderdim. Kabul ettiler. Evrakları gönderdikten yaklaşık 3 ay sonra görüşmeye kabul edildiğime dair bir mail aldım. Bana skype üzerinden tün hocaların bulunduğu bir ortamda görüşme yapabileceğimi veya yüz yüze görüşebileceklerini söylediler. Yüz yüze görüşmenin kabul edilmek için daha etkili bir yöntem olacağını düşünerek yaklaşık 2-3 ay sonrası için bir randevu alıp hastaneye görüşmeye gittim. Görüşme stresli geçti. Yaklaşık 1.5 gün boyunca bütün gün boyu 7 tane hocayla teker teker karşılıklı görüşme yaptım. Görüşmede en önemli şey İngilizce düzeyimizi görmekti ve oradaki şartları iyi anlayıp anlamadığımı öğrenmek istiyorlardı. Hastaneden kabul aldıktan sonra asıl zorlu göçmenlik ve çalışma izni başvuruları başladı. Temel olarak 4 başvuru yaptım: 1) Geçici göçmen vizesi ve çalışma izni (work permit), 2)PEAP (Preentry assessment program 3) CPSO- College of Physicians and Surgeons of Ontario Üyeliği  4) MCC-PCRC Medical Council of Canada Physician Credentials Registry of Canada. Halen başvuru sürecim devam ediyor. Gerçekten çok zahmetli ve yorucu bir süreç. Gerekli evrakları toparlamak ve başvuru yapmak için kırtasiyeci ile akraba olmak gerekiyor. Bu kurumların tanıdığı anlaşmalı çevirmen ve onay makamlarını bulmak ve bu işlemleri defalarca tekrarlamak insanı çok yoruyor. Zaten yoğun olan iş temposunun arasında bu işlere zaman ayırmak gerçekten çok zor. Bazen Kanada’ya gitmenin en zor tarafının geçerli bir başvuru yapabilmek olduğunu düşünüyorum.

Kanada’daki bu işlemler için ne kadar bir harcama yaptınız?  Kanada göçmenlik vizesi ve doktorluk başvuruları toplamda ne kadar bir masrafa yol açtı?

Kanada’da görüşmeye gitmek için yol ve harcamalar yaklaşık 3500 TL. Başvurularda kayıt ücretleri, evrakların onaylanmaları, çevirileri, postalanmaları, Ankara’daki Kanada Büyükelçiliğine gitmek gibi masrafları topluca düşünürsek yaklaşık 3000 TL harcadım. Başvuru ücretlerinin kabul edildiğim bölüm tarafından bana geri ödeneceği söylendi. İşlemleri hızlandırmak için benden ödememi istediler. Faturalar ile bu paraları daha sonra geri alacağım.

Türkiye’deki tıp eğitimi ve uzmanlığınız Kanada’da tanınıyor mu? Bu konuda sizden istenen ek hizmet/eğitim/kalifikasyon vb. var mı?

Aslında her ikisi de. Bildiğim kadarıyla Türkiye’de aldığınız tıp diploması ve uzmanlık belgesi ile Kanada’da çalışmak mümkün değil. Ancak yan dal uzmanlığı yapmaya yeterli. MCC’nin web sitesinde kabul edilen ülkelerin listesi içinde Türkiye var. Benden yan dal yapabilmek için ek bir belge istenmedi.

SickKids Hastanesi sizi hastanede ne olarak işe alacak? Work Permit başvurusu yaptınız mı?

Toronto Üniversitesi, Tıp Fakültesi, The Hospital for Sick Children çocuk hastanesi bana iş teklifi verdi. Beni clinical fellow olarak işe alacaklar. Work permit başvurusu yaptım ve cevabını bekliyorum. Ayrıca yıllık 76.000 Kanada doları gibi oradaki asistan doktor maaşına eşit bir ücret ödeyecekler.

Gelecek planınız nedir? Kanada’daki eğitiminiz ve iş tecrübeniz kariyerinize ne tür bir katkı yapacak? Kanada’da mı yaşamayı planlıyorsunuz yoksa geri dönmeyi mi düşünüyorsunuz?

Türkiye’de henüz bu sene başlayan ancak Kanada’da yıllardır var olan çocuk radyolojisi yan dal uzmanlığı yapacağım. Bu yan dal uzmanlığı ile Türkiye’de daha spesifik bir alanda hizmet verebileceğim. Özellikle Türkiye’de yeni başladığı için Türkiye’de yeterli eğitimi alabileceğimi düşünmedim. Zaten halen çalıştığım İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nin yurtdışı görevlendirmesi ile gidiyorum, yan dal uzmanlık sürem 1.5 yıl ve döndükten sonra Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’ndan denklik alarak aynı görevime devam etmeyi planlıyorum.

Sizin gibi Kanada’ya gitmek isteyen sağlık profesyonellerine ne tür tavsiyeleriniz olabilir?

Kanada ülkemizin sağlık profesyonelleri için çok önemli imkanlara sahip. ABD’deki kadar iyi hastane ve araştırma merkezleri bulunmakla birlikte yabancılara açıklar. Ancak Kanada’daki imkanlar Türkiye’de ABD kadar iyi bilinmiyor.  Bu nedenle Kanada’ya başvuru yapmalarını şiddetle öneriyorum. Örneğin ben TOEFL sınavına girmedim, USMLE veya ECFMG sınavlarına girmedim. Buna rağmen Kanada’nın ve dünyanın en iyi hastanelerinden birinde hasta teması yaparak yan dal yapabileceğim. Böyle bir şeyi ABD için hayal bile edemezsiniz. Ayrıca başvurularını en az 2 yıl öncesinden yapmaları gerekiyor. Yani daha asistanlıkları devam ederken bir yan dal uzmanlığı programına başvursunlar. Çünkü tüm dünyadan yoğun başvurular olması nedeniyle ancak 2 sene sonra sıra geliyor.

Şimdi diğer doktorumuza da aynı soruları yöneltelim.

Merhaba sizi de kısaca tanıyalım.

İsmail Dursun. 1999’da Selçuk Üniversitesi’nden mezun oldum. 2004 yılında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, 2007’de Çocuk Nefroloji Uzmanı oldum. 2010 yılından beri Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalışıyorum.

Kanada’ya gitme fikri sizde nasıl oluştu? Neden Kanada? 

Kanada fikri daha önce SickKids Hospital’da çalışan bir arkadaşım sayesinde aklıma gelen bir seçenekti. İngilizce konuşulan bir ülke olması, çok kültürlülük ve hastanenin dünyadaki popülaritesi bu kararı vermemde etkili oldu. 

Kanada’da doktorluk konusunda bir araştırma yaptınız mı? Oradaki doktorluk sistemi ve mesleğinin uygulaması buradan farklı mı?

Bana başvuru aşamasında ve ilerleyen süreçte gönderilen dokümanlardan yola çıkarak farklı noktalarımızın olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Örneğin biz Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra ömrümüz boyunca bu diploma ile çalışırken bize gönderilen belgelerden her sertifika için bir son geçerlilik tarihinin olduğunu fark ettim.

Hastane ile nasıl temasa geçtiniz. Sizden ne tür evraklar istendi? Evrakları doldurup göndermek ve Kanada’dan olumlu cevap almak ne kadar sürdü? Bu süreçte çok zorlandınız mı?

Öncelikle bu fikrimi ilgili hastanenin web sitesine girerek fellowship başvuru formu ve CV’mi ilgili programın direktörüne gönderdim. Kısaca hedeflerim ve beklentilerimden bahsettim. Bana kısa sürede dönüş yapıldı ve bazı dokümanlar istendi. Elimdeki tüm belgelerimi İngilizceye çevirttikten sonra noter onayı ile beraber ilgili kuruma gönderdim. Ek olarak üç farklı hocadan referans mektubu program direktörüne gönderildi. Yaklaşık 3-4 ay sonra Skype aracılığı ile yaklaşık 30 dakikalık bir mülakat yaptık. Mülakattan 2 ay sonra davet mektubu gönderildi. Bu görüşmeler benim için planlanan başlama tarihinden bir yıl önce tamamlandı. Esas zorlu süreç devreye CPSO ve PCRC adlı kuruluşlarca istenen belgelerin gönderilmesi aşamasında başladı. Kendimi bir anda yaklaşık 45 ve 15 sayfadan oluşan dokümanların detaylı şekilde anlatıldığı ve sürekli değişik sitelerdeki bağlantılara yönlendirildiğimiz bir keşmekeşin içinde buldum. İlgili ülkede olan ancak bizde karşılığı tam olarak olmayan kurumlardan belge toplanması, kurumların bu evraklar ile ilgili bilgi eksikliği nedeni ile bir hayli zorlandım. Örneğin Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldum, ancak şu an fakültemin adı, bağlı olduğu üniversite adı iki defa değişti ve tüm bu değişikliklerin belgelendirildiği İngilizce evrakları hazırlamak ve onaylattırmak zorunda kaldım. Defalarca değerli kâğıt diye 20 kuruşa aldıkları kağıda 40 TL’ye işlem yapan noterlere bir sürü para verdim.      

Kanada’daki bu işlemler yüzünden ne kadar bir harcama yaptınız?  Kanada göçmenlik ve doktorluk başvuruları toplamda ne kadar bir masrafa yol açtı?

Hali hazırdaki masrafım 6000 TL’yi geçmiştir. Sanırım bu süreçte 10000 TL harcayacağım.

Türkiye’deki tıp eğitimi ve uzmanlığınız Kanada’da tanınıyor mu? Bu konuda sizden istenen ek hizmet, eğitim ve kalifikasyon vb. var mı?

Kanada bizim aldığımız belgelerin İngilizce çevirileri üzerinden kendi uzmanlık kurullarınca değerlendirme yaptıktan sonra öncelikle 3 aylık bir pre-entry döneminden sonra hasta ile çalışmamıza izin verecek.

SickKids size iş teklifi verdi mi? Hastanede göreviniz ne olacak? Çalışma İzni başvurusu yaptınız mı?

Kanada’da SickKıds Hospital’dan clinical fellowship daveti aldım. Çalışmak için work permit başvurusu yaptım. Yanıt bekliyorum.

Gelecek planınız nedir? Kanada’daki eğitim ve iş tecrübeniz kariyerinize ne tür bir katkı yapacak? Kanada’da mı yaşamayı planlıyorsunuz yoksa geri dönmeyi mi düşünüyorsunuz?

İnşaallah öncelikle dünyada kendi alanımda (çocuk nefroloji) önde gelen insanlar ile çalışacağım, renal transplantasyon konusunda tecrübelerimi artırmayı hedefliyorum. Bir yıl sonra üniversiteme hizmet etmek üzere kısmet ise geri dönmeyi planlıyorum.

Sizin gibi Kanada’ya gitmek isteyen sağlık profesyonellerine ne tür tavsiyeleriniz olabilir?

Öncelikle benim bu süreçte öğrendiğim, insanlar iki sene sonrasının programını şimdiden yapıyor, bu yüzden yurt dışında bir süre çalışmayı isteyen arkadaşların karar verirken buna dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca özellikle başvuru sonrası çalışma izin sürecinde çok komplike belgelerin doldurulup gönderilmesi konusunda hem sabır göstermeleri hem de ekonomik olarak hazırlıklı olmaları gerekir. 

Türk doktorlarımız kendi imkanları ile aldıkları Kanada’da tıp eğitimleri sonunda uzmanlıklarını daha da pekiştirmek ve ülkelerine dönerek hizmet etmeyi amaçlıyorlar. Kendilerine tıp kariyerinde başarılar diliyoruz.

Murat Kandemir, (Member of ICCRC), 1 Nisan 2013