Kanada, İngiltere Avustralya ve Yeni Zelanda Arası Serbest Dolaşım Zor İhtimal

Geçtiğimiz haftalarda buradan haberini paylaştığımız gibi online olarak örgütlenen insanlar Birleşik Krallık, Yeni Zelanda Avustralya ve Kanada arası engelsiz seyahat için 50.000’den fazla imza toplanmıştı.

Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda ve Avustralya halklarının aralarında özgür hareketini ve yerleşimini amaçlayan girişim oldukça ilginç bir hareket olarak görülebilir belki ama böyle bir uygulamanın olasılığı şimdilik çok zayıf.

Hayal edilen sistemde sadece vize ve çalışma izni kısıtlamalarının dışında ülkelerin kendi sistemlerinde de oldukça önemli değişiklikler gerektiriyor.

Medyanın da çok dikkatini çeken İngiliz Milletler Topluluğu Hareket Serbestisi Organizasyonu adıyla başlatılan girişim için internette başlatılan ankete katılan 67.000’den fazla kişinin yüzde 90’nından fazlasının serbest dolaşım ve yerleşim fikrinden yana olduğu ortaya çıktı.

Organizasyonun online başlattığı imza kampanyası ortak siyasi, kültürel, tarihi ve dil bağları olan ülkeler arası seyahatlerde tüm kısıtlamaların kaldırılması konusunda bir farkındalık yaratarak 50.000’den fazla imza topladı.

Akademisyenlerden de konuyla ilgili görüşler CBC haberde yer aldı. Toronto Üniversitesi’nde Kanada çalışmaları ve coğrafyası dersleri veren Emily Gilbert böyle bir adımın atılmasının yerinde olduğunu fakat uygulanabilmesi için yılların geçmesi gerektiğini söyledi. Böyle bir serbestinin gelmesinin değeceğine inanan Gilbert ülkeler arası serbesti uygulamasının yine ülkeler arası anlaşmalarla mümkün olacağını ifade etti.

Böylesine kapsamlı bir anlaşmanın olabilmesi için birçok konunun da ayrıca netleşmesi gerekiyor. Mesela ülkelerin daimi göçmenleri veya vatandaşları bulundukları ülkenin daimi göçmeni veya vatandaşlık haklarına sahip olacaklar mı? Serbest dolaşım oluşturma hedefi çok duygusal ve basit görülebilir ama uygulamada cevaplandırılması ya da açığa çıkarılması gereken çok konu var.

Toronto Üniversitesi Munk Küresel İlişkiler Okulu’ndan Jeffrey Reitz dört ülkenin serbest dolaşım ve yerleşim anlaşması imzalamalarının çok zor olduğunu belirtti.

REitz soruyor: Kanada ABD ve Meksika ile imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşması’nın yerine neden Yeni Zelanda, Avustralya ve Birleşik Krallık ile bir serbest dolaşım anlaşması yapsın ki? Ya da diğer 53 İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) ülkeleriyle neden seyahat kısıtlamalarını kaldırmasın?

Munk Okulu etnik, göçmenlik ve çoğulculuk çalışmaları bölüm başkanı olan Reitz girişimin ırk ve kültürel önyargı yaratacağına da inanıyor.

Aynı siyasi ve hukuki sistemler söz konusu

Commonwealth Ülkeleri Özgür Dolaşım Organziasyonu kurucusu ve direktörü James Skinner online üzerinde oluşturdukları teklife gösterilen desteği işaret ederek bir anlaşmaya ulaşılacağı konusunda oldukça iyimserdi.

Skinner teklifin sadece Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda ve Avustrayla gibi ülkeleri kapsadığı fakat ve diğer Commonwealth ülkeleri kapsamadığı için ayrımcı olduğu eleştirilerini de reddediyor.

Girişimi başlatan Skinner, motivasyonunu ülkelerin kraliçeye bağlılıklarının, devlet yapısı ve dil benzerliklerinin ve hatta ortak hukuk sistemlerinin ortak olması üzerine temellendiriyordu. Bu ülkeler aynı zamanda gelişmiş ve insan hakları karneleri de iyi ülkeler.

İddialara da yanıt veren Skinner’e göre ayrımcılık kesinlikle söz konusu değil. 

Serbest dolaşım ve yerleşim kanunu daha sonra AB ve Avustralya-Yeni Zelanda arasındaki Trans-Tasman anlaşmalarıyla da uyumlu hale gelebilirdi.

Eleştirilerden yılmayan Skinner topladığı imzaları önce Yeni Zelanda ve Avustralya sonra da Kanada ve İngiliz hükümetlerine gönderecek.

Oldukça uğraş gerektirecek ve ülkelerin kendi iç hukuki zeminlerinin de uygun hale getirilmesi gerektiğinden uygulamanın gerçekleşmesi yakın dönemde zor görünüyor.

Organizasyon, anlaşmanın önce iki ülke arasında oluşturulması ve daha sonra diğer iki ülkeyi içerisine alması önerisinde de bulundu.

Konuyla ilgili olarak görüşünü belirten Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanlığı (CIC) sözcüsü Nancy Caron Kanada hükümetinin Commowealth ülkeleri arasındaki ziyaretlerin ve ticaretin arttırılması için ellerinden geleni yaptığını belirtirken yakın bir gelecekte uygulanması düşünülen herhangi bir değişlik ile ilgili yorum yapmadı.

Nancy halihazırda İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda vatandaşlarının geçerli pasaporta sahip olmaları, sağlık riski taşımamaları, sabıka kaydı olmaları ve yanlarında yeteri kadar para olmaları halinde Kanada’ya vizesiz olarak seyahat edebildiklerini belirtiyor.

Toronto’daki Ryerson Göçmenlik ve Yerleşim Merkezi akademik direktörü Harald Bauder’de ülkeler arası dolaşım kısıtlamalarının gevşetilmesinden yana. Konu hakkında tartışmayı ilginç bulan Bauder dört ülke arasında çalışma kısıtlamalarını kaldırılması ve sonrasında sosyal haklara ulaşabilmelerinin imzalanacak bir anlaşma ile mümkün olacağını ifade etti. Bauder sosyal hakların beraberinde gelmemesinin ülkeler arası serbest dolaşımı anlamsız kılacağını da ekledi.

Dört ülkenin kendi göçmenlik kanunlarını uyumlu hale getirmesiyle bölge içinden gelenler için serbest dolaşım anlamına gelmesi bölge dışından gelen ziyaretçileri de etkileyecek. Gilbert serbest yerleşim anlaşması bu dört ülkenin kendi aralarındaki seyahati arttırabileceğini ama bu durumun hükümetleri dışarıdan alacağı göçmen sayılarını sınırlamalarına sebep olacağını söylüyor. Vatandaşlarının serbest dolaşımı bu dört ülkeyi daha sert göçmenlik politikaları uygulamaya itebilir.

Dört ülke arasında serbest yerleşime izin verecek bir anlaşma ve uygulama yakın zamanda pek mümkün görünmüyor fakat bu hayalin gerçek olması için bir kampanyanın düzenlenmesi ve akademisyenlerin fikir beyan etmesi Commonwealth ülkelerini bu konuda bir şey yapmaya iter mi? Zamanla göreceğiz.

Murat Kandemir, 27 Mart 2015