C-24 Yasası ve Kanada’daki Çifte Vatandaşların Durumu

Kanada vatandaşlık kanunu revize eden ve son aylarda oldukça tartışma yaratan C-24 yasası parlamentodan geçti ve kanunlaştı. Kanada vatandaşı olma kriterlerini daha da zorlaştıran bu kanun içeriği ile özellikle Kanadalı çifte vatandaşları çok ilgilendiriyor. Çifte vatandaşları çok ilgilendiriyor çünkü bazılarının deyimiyle artık de fakto iki sınıf vatandaşlık ortaya çıkmış bulunuyor. Bu iki grup sadece Kanada vatandaşı olanlar ve Kanada vatandaşlığını sonradan edinen ve herhangi bir ülkenin vatandaşı olan çifte vatandaşlardan oluşuyor.

Tartışmalı C-24 yasası ya da asıl adıyla Kanada Vatandaşlığını Güçlendirme Yasası (Strengthening Canadian Citizenship Act) hükümete çifte vatandaş olan ve terörizm, vatana ihanet ve diğer bazı ciddi suçlara karışan Kanadalıların Kanada vatandaşlığını iptal etme yetkisi veriyor.

Geçen ay yürürlüğe girmesinin ardından Kanada kamuoyunda yasanın iki farklı vatandaşlık sınıfı yarattığı ve özellikle ikinci bir vatandaşlığı bulunan Kanadalıların artık “ikinci sınıf vatandaş” olarak görüleceği ve Kanada vatandaşlığının “rasgele bir şekilde” iptal edilebileceği yorumları yapılmıştı.

Peki yeni kanun çifte vatandaşlar için ne anlama geliyor? Daha önce anlatmaya çalıştık. O kadar çok soruya muhatap olduk ki tekrar anlatalım dedik.

Bazı sosyal medya mecralarında yasaya karşı kampanyalar yapılmış ve bu yasayla Kanada vatandaşlığının istenildiği anda geri alınabileceği yorumları yapılmıştı. Simitkokusu gibi bazı tartışma gruplarında devletin bazı gizli kanunları yürürlüğe koyduğu ve artık değil suç işlemek istendiğinde vergi beyannamesi yaptırmayanların bile Kanada vatandaşlığının iptal edebileceği bu yüzden en azından vergi beyannamesinin doldurulması gerektiği gibi yorumlar yazılmıştı.

Peki Kanada vatandaşlık ve göçmenlik bakanının da dediği gibi bir hak değil ama bir ayrıcalık olarak verilen Kanada vatandaşlığı rasgele ve kolayca bir şekilde geri alınabilir mi?

Tabi ki hayır. Yasanın hiçbir yerinde herhangi bir sebeple Kanada vatandaşlığının geri alınabileceği yazmıyor. 29 Mayıs’ta yürürlüğe giren yasada çifte vatandaşların Kanada vatandaşlığı;

-Vatandaşlığı yalan beyan ya da hileli yollarıyla alanlardan,
-Kanada ile direk askeri çatışmaya giren silahlı güçlerde ya da organize silahlı gruplarda  hizmet verenlerden,
-Vatana ihanet ve casusluk yapanlardan ya da ömür boyu hapis cezası alanlardan ve
-Terörizm suçundan hüküm giyenlerden ya da Kanada dışında benzer suçtan hüküm giyenlerden ve beş yıl veya daha fazla hapis cezası alanlardan geri alınabiliyor.

Tabi bu arada BM’nin Vatansızlığın Azaltılması Sözleşmesi’ne taraf olunması sebebiyle Kanada vatandaşlığının elinden alınmasıyla vatansız kalacak kişilerin ne suç işlerse işlesinler Kanada vatandaşlıklarının iptal edilemeyeceğini de belirtelim.

Eleştirilere ve benzer sorulara muhatap olan Kanada göçmenlik ve vatandaşlık bakanı Chris Alexander 10 Haziran 2015’te Vice haber kanalında Justin Ling’in sorularını yanıtladı. İnsanların teröre bulaşmalarını engelleme konusunda hükümetin hiçbir şey yapmadığı ya da bu konuda oldukça ileri gittiği yorumlarına muhatap olduklarını belirten bakan Alexander artık istihbarat birimleri arasında bilgi alışverişinin sağlanması ve göçmenlik bakanına çifte pasaport sahibi vatandaşların Kanada vatandaşlıklarını iptal etme yetkisinin verilmesi sayesinde Harper hükümetinin Kanada’yı terörist yetiştiren bir ülke olmasını engelleyebileceğini belirtti. Her iki inisiyatifin eleştiri oklarını üzerine çekerek anayasaya aykırı olduklarını düşünenlere göre bakan Alexander tam tersini düşünüyor.

Ulusun güvenliği motivasyonu ile hareket eden Alexander “Çifte tabiiyet durumunda Kanada vatandaşlığını iptal edeceğiz. İnsanların vatansız olmalarına yol açmayacağız. Çok az sayıda Kanadalı, terörizm, casusluk ya da vatana ihanet suçlarından hüküm giyiyor. Bu ölçüler umuyorum ki çok az sayıda kişi dışında pek uygulanmayacak” dedi.

Ağır suç işlemedikçe Kanada vatandaşlığımızı kaybetmiyorsak bu sonu bitmeyen tartışma neden peki?

Uluslararası Af Örgütü’nün yanında bazı göçmenlik ve mülteci avukatları C-24 yasasını özellikle vatandaşlık iptali yetkisi veren maddelerini eleştirmiş ve yasanın vatandaşlık iptali kararının federal mahkeme hakimi yerine vatandaşlık ve göçmenlik bakanının ya da yetkilendirdiği bir görevlinin vereceğine vurgu yapmışlardı.

Muhafazakar hükümete göre yasa, yetkiyi bakan ya da onun görevlendireceği birisine vermişti çünkü böylesi daha “az masraflı” ve daha etkin bir süreç demekti, fakat eleştirmenler vatandaşlık iptalinde göçmenlik görevlilerine takdir yetkisi verilirken insanların kanuni haklarından mahrum bırakıldığı eleştirisini yöneltiyorlardı.

Kısacası eleştirenlere göre nerde bir takdir yetkisi (discretion) varsa orada keyfi bir uygulamaya (arbitrary treatment) yer vardır.

Bakan Alexander çok az sayıda ve sadece yukarıda belirtilen suçlardan yargılanan ve hüküm giyen ve ikinci bir vatandaşlığı olan insanların Kanada vatandaşlıklarından mahrum olacağını söyleyerek aslında kapının çok dar olduğunu ima ediyor. Eleştirmenlere göre ise takdir yetkisi sayesinde ek gerekçeler gösterilerek dar olan kapının giderek daha da açılmayacağı ne malum?  

Diğer eleştirilerden biri de bazı Kanadalıların soy, evlilik ve diğer aile bağları yüzünden ikinci bir vatandaşlığı olup olmadığından haberinin bile olmadığı gerçeği. Kanada’da göçmen bir ailenin çocuğu olarak doğmuş ve Kanada pasaportu dışında herhangi bir pasaport taşımayan insanlar da var. Devlet Kanada vatandaşlığını iptal etmek istediği kişinin geldiği ülke, aile ya da kan bağı gibi sebeplerle ikinci bir vatandaşlığı olduğunu da varsayacak. Yani ikinci vatandaşlığından haberi olmayan ve geldiği ülkeden pasaport sahibi olmayan birisi Kanada dışında bir vatandaşlık sahibi olabilme ihtimali de göz önüne alınarak Kanada vatandaşlığından çıkarılabilecek.

Yeni vatandaş olacaklardan istenen Kanada’da ikamet etme niyetinin olması (intent to reside in Canada) kuralı da eleştirileri üzerine çekiyor.

‘Intent to reside in Canada’ maddesi 29 Mayıs’tan sonra Kanada vatandaşı olmuş ve çeşitli sebeplerle Kanada dışında yaşayanları vatandaşlık iptali ihtimaline karşı savunmasız bırakıyor. Yeni Kanadalı olmak isteyen göçmenler artık vatandaş olabilmek için “Kanada içinde ikamet etme” niyetini göstermek zorundayken vatandaşlığı aldıktan sonra Kanada dışında yaşamaları durumunda Kanada vatandaşlıklarının vatandaşlık başvurusu formunda yalan söyledikleri iddiasıyla iptal edilmemesine ne engel olabilir? Kanada içinde yaşamak Kanada vatandaşı olmak için bir ön koşulsa her ne sebeple olursa olsun Kanada dışında yaşamaya başlamak vatandaşlığın iptaline yol açacak bir gerçeğe aykırı beyan (misrepresentation) olarak görülebilir mi? Eğer öyleyse bu çifte pasaport sahibi bir Kanadalının yurt dışında iş, ticaret ya da akademik çalışmalarda bulunması ya da ciddi derecede hasta olan bir yakınına bakamayacak olması anlamına gelmez mi? 

Kimileri gelir kimleri gelmez diyor. Yasa yeni ama bunun çifte vatandaşları nasıl etkileyeceğini vatandaşlık iptal kararlarıyla göreceğiz.   

Sivil haklar savunucu grupları ve Uluslararası Af Örgütü C-24 kanununun çifte vatandaşlara karşı bir ayrımcı tutum içerdiğini, onları “daha az Kanadalı”  olarak görüp Kanada’da doğan vatandaşlarla eşit haklara sahip olmayan kişiler olarak varsaydığını belirtiyorlar.

CTV habere göre British Columbia Sivil Özgürlükler Derneği ikinci bir vatandaşlığı olan Kanadalıların Kanada’da artık ikinci sınıf vatandaş statüsünde olduğunu iddia ediyor.

Toronto bölgesi anayasa avukatı Rocco Galati’de 17 Haziran’da CTV habere verdiği demecinde C-24 yasasına karşı en geç kışın bir dava açılacağını belirtti. Avukat Galati’ye göre C-24 yasasının ilk oluşturulmasından bu yana tartışmalar oluyordu fakat kamuoyunun asıl ilgisi yasanın kanunlaşmasıyla daha da arttı.

2014 yılının Haziran ayında yürürlüğe giren yasa vatandaşlık başvuru ve onaylanma sisteminde büyük değişiklikleri beraberinde getirdi. Artık Kanada vatandaşı olmak isteyenler hem Kanada’da eskisine göre daha fazla ikamet etmek zorunda hem de daha fazla ücret ödemek zorundalar. Yeni yasa vatandaşlık testi muafiyet yaşını da yükseltti.

Bu konuda yazmaya devam edeceğiz. Kanada vatandaşlığı iptal işlemi başlatılan olursa bize yazsın buradan duyuralım.

Hem bakanlığın fikirlerini hem de karşıt görüşlere yer verdim fakat size yine kesin bir cevap veremedim. Sanıyorum bize kesin cevapları biraz da zaman gösterecek.

Murat Kandemir,  Haziran 2015