Kanada Dışında Doğan "Kayıp Vatandaşlar"

Kanada vatandaşlık yasasının “kayıp Kanadalılar” hükmü özellikle Kanada dışında doğan çocukları ilgilendiriyor.

Kanada vatandaşlarının yurt dışında doğan çocukları Kanada vatandaşlık ayrıcalığından nasıl yararlanıyorlar? 

Kanada Vatandaşlık Yasası’nın üçüncü maddesi kimin vatandaş sayılacağı hususuna açıklık getiriyor. İlgili maddeye göre:

M.3(1) Bu Yasanın kapsamına göre bir kişi eğer

(b) 14 Şubat 1977 sonrasında Kanada dışında doğmuşsa ve doğumu esnasında evlat edinen kişi olmayan ebeveynlerinden en az birisi vatandaş ise kendisi de vatandaş sayılır.

(7) Bu fıkranın yürürlüğe girdiği günden önce Kanada’da yürürlükte bulunan bu yasanın herhangi bir hükmüne ya da Kanada’da yürürlükte bulunan göç edilerek edinilen vatandaşlık ile ilgili herhangi bir yasaya rağmen

(i) (1)(b) paragrafında bahsedilen ve bir veya iki ebeveyni de (1)(k) ile (n) arası fıkralarda belirtilen vatandaşlardan olanlar (1)(b) paragrafı uyarınca doğduğu andan itibaren vatandaş sayılırlar

(7) madde Haziran 2015’te yürürlüğe girdi.

Şimdi bir örnek üzerinden giderek yukarıdaki maddeleri inceleyelim.

Diyelim ki ana-babası Türk olan bir Türk vatandaşı baba ile annesi Türk fakat babası Kanadalı olan ve 1979’da Türkiye’de doğan bir Türk kadının 1990 ve 1992 yıllarında Türkiye’de doğmuş iki çocuğu olsun. Şimdi sorumuz şu. Anne ve çocuğu Kanada vatandaşlık yasasının “kayıp Kanadalılar” hükmünden yararlanarak Kanada vatandaşlığı elde edebilirler mi?

Bir ebeveyni Kanadalı olan annenin 14 Şubat 1977 sonrasında Kanada dışında doğması onu doğumundan itibaren Kanadalı yapar. Anne Kanada hükümetine vatandaşlık kanıtı belgesi (proof of citizenship) için başvurmalıdır. Bu yasa kapsamında Kanada vatandaşı olarak sayıldığı için annenin aynı zamanda bir başvuru yapmasına gerek yoktur.

Çocuklarına gelince durum tamamen değişmektedir. 1979 doğumlu Kanadalı bu annenin çocuklarının da Kanadalı sayılacağı düşünülebilir fakat çocuklar bu örnekte Kanada vatandaşı sayılmamaktadırlar.

Vatandaşlık Yasasının üçüncü Maddesi şöyledir.

(3) (1)(b), (f) ile (j) arası, (q) ve (r) Paragrafları Kanada dışında doğan kişilere uygulanamazlar

(a) eğer, doğumda ebeveynlerden sadece birisi vatandaş ise ve vatandaş olan ebeveyn (1)(b), (c.1),(e),(g),(h),(o),(p),(q) veya (r) Paragrafları kapsamında vatandaş ise ya da her iki ebeveyn de bahsedilen paragrafların herhangi birinde belirtilen vatandaşlardan sayılıyorsa;

 (4.1) Alt madde (3) bu alt maddenin yürürlüğe girmesiyle vatandaş olana uygulanamaz. Fakat bu alt madde yasa yürürlüğe girmesi sonrasında (1)(b) veya (g) paragrafları uyarınca vatandaş olabilecekleri sadece anne-babalarından en azından birisinin (7)(i),(k) veya (m) paragrafları uyarınca vatandaş olmasıyla mümkün olabilir.

Bu yasanın yürürlüğe girmesi ise 17 Nisan 2009’dur.

Federal Mahkemede görülen bazı davalarda vatandaşlığın gelecek nesillere aktarılamayacağı saptanmıştır. Vatandaşlık aktarımı sadece yurt dışında doğan birinci jenerasyona uygulanabilecektir.

Tüm bu paragrafları anlaşılabilir bir şekilde tercüme ettiğimizde şu sonuç ortaya çıkmaktadır. Kanada dışında doğan ikinci nesil çocuklar Kanada vatandaşlığı edinemezler.

Özetlersek, Kanada vatandaşı olabilme şartları 17 Nisan 2009’dan itibaren oldukça değişmiştir.

Çocuklar 17 Nisan 2009’da ve sonra doğmuşsa çocukların Kanada vatandaşı olarak sayılması için babası/annesi ya Kanada’da doğmuş olmalı ya da ebeveynler çocukların doğmasından önce göçmenlik yoluyla Kanada vatandaşı olmalıdır.

Bunun bazı muafiyetleri vardır.

Kanada dışında doğmuş ya da Kanadalı tarafından evlat edinmiş birisinin Kanada dışında doğan çocuğu Kanadalı sayılmamaktadır. Fakat çocukların Kanada’da doğan ya da göçmenlikle vatandaş olan herhangi bir ebeveyni olduğunda çocuk Kanadalı sayılacaktır. 

Kanada dışında Kanada Silahlı Kuvvetler, federal kamu organizasyonları ya da eyalet ya da bölge hükümeti kuruluşlarında çalışırken doğan çocuklar bu kurallardan muaf olarak Kanada vatandaşı sayılacaktır.  

Murat Kandemir, 15 Şubat 2016