Kanada ve ABD arasında Nitelikli Göçmen Kapma Yarışı

ABD’de enerji projelerinde çalıştırılacak nitelikli işçi sıkıntısı yaşanıyor. Özellikle petrol ve doğal gaz endüstrisinde işçi sıkıntısı yaşanması planlanan 100 milyar dolarlık petro kimyasal projeleri de tehlikeye atıyor.

Kanada ulusal ve eyalet düzeyindeki federal ve eyalet hükümetleri sıhhi su tesisatçıları, elektrikçiler gibi nitelikli işçileri hem ABD’den hem de dünyanın diğer ülkelerinden ülkeye çekmeye çalışıyor.

Hatta bu inşaat sektöründeki zanaat ustaları için özel bir program bile oluşturuldu. Federal nitelikli işçi programı, FSTC (Federal Skilled Trades Class) ilk yıl için 3.000 kişiyi daimi göçmen olarak ülkeye kabul edecek.

Bu aslında küresel bir yarış. Kanada’nın bu yarışta önde olduğuna şüphe yok. Belli başlı meslek sahipleri çeşitli programlarla Kanada’ya hem çalışmaya geliyorlar hem de daimi oturum müsaadelerini alarak gelecek için yasal statülerini garanti ediyorlar.

2012’de Kanada uygulamadaki göçmenlik programları ile 38.000’den fazla nitelikli göçmene daimi oturum hakkı verdi. Göçmen olanlar 3 sene sonra vatandaş olmaya da hak kazanıyorlar.

Kanada göçmenlik sistemi Kanada ekonomisinin ihtiyaçları göz önüne alınarak sürekli revize ediliyor. Çeşitli sektörlerdeki Kanadalı işverenlerin nitelikli işçi ihtiyacını karşılamak üzere hükümet bu sene FSTC programını uygulamaya koydu.

Kanada’nın iş gücü pazarı coğrafik olarak dengesiz bir durum gösteriyor. Batıdaki dört belli başlı eyaletteki işsizlik oranı ülkenin genel işsizlik oranı olan yüzde 7.2’den daha düşük. Oysa Mart ayında işsizlik oranı sadece Saskatchewan’da yüzde 3.9’du. Ontario ve doğudaki Newfoundland and Labrador gibi eyaletlerde işsizlik oranı ülke ortalamasının üzerinde yüzde 12.3’lerde bulunuyor.

Federal hükümet ülke içinde eyaletler arası göçmenliği de teşvik etmeye çalışıyor ama bu konuda bir ilerleme sağlanamadı. 

Çiftlik işleri, vinç operatörleri ve atık işleme merkezi çalışanları gibi meslekleri kapsayan nitelikli işçi programı (FSTC) başvuruları 12 ay içinde sonuçlandırılacak. Temel düzeyde İngilizce veya Fransızca isteniyor.

Ülke tam bir göçmen ülkesi. Her sene 250.000 civarında yeni göçmene kucak açıyor. En çok göçmen Filipinler, Çin, Hindistan ve ABD’den geliyor.

Kanada’nın dinamik göçmenlik programları ABD kanun yapıcılarını göçmenlik kanunlarında değişiklik yapmak zorunda bırakıyor. Ülke aslında yabancılara karşı acımasız. Bu zamana kadar görmek istemediği 11 milyonluk dev bir yasadışı göçmen topluluğunun yaşadığı ABD’de illegal göçmenlerin durumu, sıkı sınır kontrolleri ve bundan sonraki göçmenleri kabul edecek programlar konusunda çalışmalar sürüyor.

ABD’de üniversitelerin bilim veya teknoloji bölümü mezunlarına yasal statü verecek göçmenlik program değişiklerinden bahsediliyor. Özellikle teknoloji şirketleri geçici çalışma vizesi olan H-1B vize sayısının arttırılması talebine yanıt verildi ve 65.000’den 110.000’e çıkarıldı. ABD üniversitelerinde lisans sonrası eğitim mezunlarına da ek 25.000’lik kota ayrıldı.

Mayıs’ta toplanan ABD Senato Adliye Komisyonu yasal değişiklikler konusunu görüşüyor. Haziran gibi uygulamaya koymak istedikleri kanun yasa tasarısında göçmenlik programları için yeni düzenlemeler öngörülüyor. 

ABD’nin göçmenlik programlarında aile bağları ön planda iken Kanada göçmenlik politikası tamamen ekonomik amaçlarla yürütülüyor. Yurt Güvenliği Departmanı’na bağlı Göçmenlik İstatistikleri Ofisi’ne göre ABD’de Ekim 2012 sonunda 680.799 kişi aile sponsorluğu programı altında yasal göçmenlik statüsünü elde etti. Ayrıca 143.998 kişi de iş bularak yasal oturumunu kazandı.  

Kanada’da ise Kanada Göçmenlik Bakanlığı verilerine göre 2012 yılında 160.617 kişi ekonomik sınıflarda göçmenlik hakkı kazanırken 64.901 kişi de aile sponsorluğu programı ile göçmen olmuş.

Yeşil kart verirken yıllarca bekleten ABD’ye karşın Kanada’da nitelikli eleman sınıfından başvuran ve iş teklifi sahibi kişiler daimi oturumlarını 18 ay gibi bir sürede alabilmekteler.

Kanada nitelikli işgören sınıfı’nda (Federal Skilled Worker Category) iş teklifi alınması şartı bile yok. Dil, yaş, eğitim, iş tecrübesi ve uyum gibi faktörlerde puanlama sistemine tabi tutulan adayın mesleği uygunsa ve 100 üzerinden en az 67 puan alabiliyorsa bu programdan başvurusunu yapabiliyor.

Göçmenlik konusunda etkin programlarla öne çıkan Kanada ABD’yi geride bırakıyor. .

ABD göçmenlik programından statü alabilmek hem zor hem de zaman alıyor. Daimi göçmen statüsü almak için bir işçi 11 seneye kadar çalışmak zorunda kalabiliyor. Oysa Kanada göçmenlik programları özellikle geçici işçi ve nitelikli eleman sınıflarında “şahsi başvuru” faktörü bulunuyor. Bu durum aslında ABD göçmenlik başvurularında olmayan bir konsept.

Birleşik Devletler göçmenlik programında ulusal bir göçmenlik hedefi bulunmuyor. Öte yandan Kanada göçmenlik programları federal düzeyde uygulanıyor ve hükümetin plan ve hedefleri dairesinde yürütülüyor.

Kanada’daki göçmenlik programının ana hedefi ekonomiyi canlandırmak için katma değer yaratan göçmenlik politikası uygulaması olarak özetleniyor.   

Kanada’nın geçici işçi programı aşırı liberal olmakla ve bazı işverenler tarafından kötüye kullanılmakla da eleştiriliyor.

En son Kanada’nın en büyük bankalarından RBC’nin Hindistan’dan getirdiği bazı IT uzmanlarını işe alarak 50 kadar Kanadalının işine son vermesi olayı çok ses getirmişti. Bu ve diğer bazı olaylardan sonra kamuoyunda Kanda geçici işçi sınıfının bazı Kanadalı işverenler tarafından kötüye kullanıldığına ve bu yüzden Kanadalıların işlerini kaybettiğine inananların sayısı oldukça yükseldi.

Sonuç olarak Kanada liberal göçmenlik politikası güderek tüm dünyada nitelikli göçmen ve geçici işçileri ülkeye çekiyor. ABD ise göçmenlik politikasında ekonomik temelli bir politika izlemekten uzak. Kendi programlarını gözden geçiren ABD’nin önümüzdeki sene yeni uygulamalara başlayacağını söyleyebiliriz.

Murat Kandemir, (Member of ICCRC), 21 Mayıs 2013