Quebec Eyaleti’nin Tartışma Yaratan Yasa Tasarısı

Kamu görevlilerinin dini sembolleri giymesini yasaklayan Parti Qubecois’in Değerler Yasası (Charter of Values) binlerce kişi tarafından protesto edildi. Protestoya daha çok Müslümanlar ve Sihler katıldı. Bu yasa kanunlaşırsa dini giyim kuşamı uygulayan göçmen Müslümanlar ve Sihleri etkileyecek.

Değerler Yasası’nın kanunlaşması halinde “ikinci sınıf vatandaşların” oluşacağına inananlar çoğunlukta. Toplum bu konuda bölünmüş durumda ve farklı eleştiriler ortaya atılıyor. Kanada Başbakanı Stephen Harper ilgili yasanın kanunlaşamayacağını eğer kanunlaşırsa federal hükumet tarafından yasal yollardan gereğinin yapılacağını söyledi.

Twitter hesabında Sih’lerin taktığı türbanı giydiği bir resmi paylaşarak tasarıyı eleştiren Kanada eski göçmenlik Bakanı Jason Kenney yasa tasarısını absürt bulurken Trudeau bu hareketin toplumda segregasyona yol açacağını iddia etti. NDP milletvekili Thomas Mulclair tasarıyı ucuz siyaset olarak tanımlarken Kanada’nın en büyük gazetelerinden Globe and Mail’de köşe yazarlığı yapan Margaret Wente Quebec Valisi Pauline Marois’in bu hareketini “popülist bir öfke” kaynağı görüyor.

Bu kadar baskı altında tasarının mimarı Parti Quebecois’in lideri ve Quebec valisi Pauline Marois ne yapacak?

Dini öğe taşıyan sembollerin takılması ya da giyilmesi hakkı savunuluyor ama fakir ve çalışan sınıf olan göçmen sınıfı tüm toplumda dışlanıyor. Daimi göçmenlerin yanında geçici işçiler de dışlanan kesim arasında.

Quebec’in tasarladığı “Değerler Yasası” gerekli mi? Kanada’da İnsan Hakları ve Özgürlükler Yasası (Charter of Human Rights and Freedoms) 1975’te Parlamento’da imzalanmış ve Kanada’nın temel hak ve özgürlükler yasası olarak tanınmıştı. Temel hak ve sorumlulukların garanti altına alındığı bu yasa daha iyi ve adil bir toplum yaratmayı amaçlamıştı. Quebec Hükümeti ve tüm bireyler dahil herkesi kapsayan bu yasa da sağlıklı bir çevre de eğitim hakkı gibi sosyal ve ekonomik haklar garanti altına alındı. Eşitlik hakkında da cinsiyet, cinsel yönelim ve din temeli gibi her türlü ayrımcılığı yasaklamıştı. 1982’de ayrıca “bu temel hakları ve özgürlükleri kullanırken kişi demokratik değerleri, kamu düzenini ve Quebec vatandaşlarının refahını gözetmek zorundadır” eklendi.   

Quebec hükümeti Quebec’i özgür ve açık bir toplum olarak tanımlayan son yasa tasarısını hazırlamakla Kanada İnsan Hakları ve Özgürlükleri Yasası’nı hiçe saymış olmuyor mu?

Eyaletin valisi Marois ve hükümeti “dikkat çeken dini sembolleri” yasaklayan yeni yasayı savunuyor ve bunun devletin dine tarafsız yaklaşımının bir gereği olduğunu öne sürüyor.

Eleştiriler de aslında dış görünüş ve giysi üzerinde yoğunlaşıyor. Devletin dininin olmaması birçok laik devletin uygulamaya koyduğu ve değişik inançlara sahip milletini kucaklayabilmek adına yapması anlaşılırdır fakat tarafsızlık adına sadece giysi üzerinden ayrımcılık yapmak problem yaratacaktır.

Örneğin iki devlet memurumuz olsun. Birisi başörtüsü takan fakat adil ve yasaya uygun şekilde görevini yapan Müslüman bir bayan ötekisi de görevini kendi teolojik anlayışa göre yapan Roman Katolik. Bu yasa yürürlüğe girerse sadece Müslüman olanın çalışmasını engelleyecek ve ikinci memuru etkilemeyecek. Eğer tarafsızlık konusu göz önüne alınacaksa burada bir memurun görevini yerine getirirken nasıl karar aldığı ve diğer insanlara nasıl davrandığına bakılmalı yoksa nasıl giyindiğine değil. Ayrıca “dikkat çeken dini sembollerin” yasaklanması sadece dini olarak dışarıdan anlaşılır derecede farklı giyinen dinleri etkileyecek. Diğer dinler bundan etkilenmeyecek. Bu da açık bir şekilde ayrımcılık olarak nitelendirilebilir.

Quebec devleti dine karşı tarafsızlık iddiasıyla hazırladığı böyle bir yasa tasarısıyla kendisiyle de çelişmiş oluyor. Zira yasa ile devletin giyilmesi ya da takılması yasaklanan haç, kipa, başörtüsü, ve Sihlerin giydiği türbanı teolojik ve dini olarak tanımlaması da gerekecek. Tarafsızlık iddiasında bulunan hükümet bu tür dini sembolleri neye göre tanımlayacak?

Siyası bir tartışmayı ateşlemenin dışında bir işe yaramayacak olan yasa tasarısı Quebec’in başını ağrıtacak gibi. Bu yasa tasarısına karşı olan o kadar çok argümanlar var ki. Tarafsızlık iddiası bunlardan sadece biri. Quebec hükümetinin tarafsızlık iddiasında bulunup sadece görsel öğeleri yasaklaması ayrı bir taraf tutma hali değil de nedir? Fetişist yaklaşımla sadece giysi ve dış görünüş üzerinde ayrımcılık yapmak tarafsızlık iddiasına karşı görünüyor.

Murat Kandemir, Member of ICCRC, 1 Ekim 2013